انواع چک بانکی

انواع چک‌های بانکی شامل چک‌های عادی، تایید شده، تضمین شده، رمزدار و مسافرتی هستند. در چک عادی، فرد صادرکننده با استفاده از برگه چک، تمام یا بخشی از موجودی خود در بانک را به شخص دیگری منتقل می‌کند. چک‌های تایید شده و تضمین شده، چک‌هایی هستند که بانک بابت پرداخت وجه یا وجود مبلغ چک، تعهد و تایید می‌کند. چک مسافرتی به عنوان جایگزینی برای حمل و نقل پول نقد در سفرها به کار می‌رود. همچنین، چک بین بانکی نوعی حواله است که از طریق آن پول از یک حساب صادرکننده به حساب دیگر او منتقل می‌شود.

چک چیست ؟

چک و انواع آن سندی است که فرد صادر کننده با استفاده از آن به محال علیه (یعنی بانک یا هر محل دیگری که در آنجا فرد حساب و پول نقد دارد) دستور می‌دهد. همچنین تا مبلغی که روی برگه مخصوص چک نوشته شده است را به دارنده چک پرداخت کند.

در واقع یک سند تجاری می‌باشد و امروزه استفاده آن به جای پول نقد بسیار گسترش یافته است. در معاملات کوچک و بزرگ از آن استفاده می شود. همین استفاده بسیار از چک سبب می‌شود تا با قوانین مخصوص چک آشنا شده تا در استفاده از آن با مشکل مواجه نشویم.

انواع چک

در ابتدا برای آشنایی با چک بهتر است که با انواع چک آشنا شویم. چک اقسام مختلفی دارد و براساس میزان اطمینان و تضمین در وصول وجه آن ، تقسیم بندی می‌شود. در ماده یک قانون صدور چک انواع چک بیان شده است. در این مقاله به طور مختصر وبیان ساده به انواع چک می پردازیم.

چک عادی

چکی است که صاحب حساب جاری آن صادر می‌کند. اعتبار این نوع چک تنها به اعتبار صادر کننده آن است و کمترین میزان تضمین را در بر دارد. بیشترین معاملات روزانه با استفاده از این نوع چک می‌باشد. لذا افراد باید در معتبر بودن صادر کننده چک اطمینان حاصل کنند تا در وصول آن دچار مشکل نشوند.

چک تاییدشده

چکی است که شخص صاحب حساب، به  عهده بانک‌ها به حساب جاری خود صادر می‌کنند. سپس بانک تایید می‌کند که صاحب حساب به میزان چک در حساب خود، موجودی دارد. پس از این تایید، بانک حساب فرد صادر کننده چک را به میزان مبلغ چک مسدود می‌کند و تنها به آورنده چک مبلغ را پرداخت می‌نماید. بنابراین، این نوع چک از تضمین بیشتری نسبت به چک عادی برخوردار است.

چک تضمین‌شده

چکی است که توسط بانک صادر به عهده همان بانک و به درخواست صاحب حساب صادر می‌شود. لذا از اعتبار بیشتری نسبت به دو نوع چک قبلی برخوردار است. در حقیقت، صادرکننده و پرداخت‌کننده این نوع چک، بانک بوده و پرداخت وجه آن نیز توسط همان بانک تضمین می‌شود.

در واقع اعتبار بسیار صاحب حساب، سبب می‌شود که بانک، پرداخت چک را تضمین نماید. طبق قانون، چک‌های تضمین‌شده قابل توقیف و مسدود شدن نیست و فوت و ورشکستگی درخواست‌کننده چک تضمین‌شده، خللی به حقوق دارنده این نوع چک وارد نخواهد ساخت.

چک مسافرتی

نیز مانند چک تضمین‌شده، صادرکننده و پرداخت‌کننده چک، بانک است. به این نوع از چک‌ها ، «تراول چک» هم گفته می‌شوند. مبلغ این نوع از چک‌ها  بر روی آن درج شده و از تمامی شعب بانک صادرکننده قابل وصول است.

چک بین بانکی یا چک رمزدار

نوع دیگری از چک،«چک بین بانکی» یا «چک رمزدار» است.

در این نوع چک، مشتری یا همان صاحب حساب به بانک دستور می‌دهد چک را در وجه شماره حساب مشخص و بانک و شعبه مشخص‌ صادر کند. در این صورت، چک نقداً و توسط شخص ثالث، قابل دریافت نیست و بانک صادرکننده از بانک پرداخت‌کننده می‌خواهد که وجه چک را به حساب شخصی که در چک معین گردیده پرداخت نماید. این نوع چک قابل انتقال به دیگری از طریق ظهر نویسی نمی‌باشد.

نکته:

برای اینکه از توانایی وکیل تهران، محبوبه حجتیان آگاه شوید می‌توانید لایحه دفاعیه استرداد چک را مطالعه کنید.

نحوه ی وصول چک در صورت عدم پرداخت

از بین اسناد تجاری، چک از مزیت خاصی بهره‌مند بوده که همان «لازم‌الاجرا بودن» این سند است. منظور از لازم‌الاجرا بودن چک این است که در صورت برگشت خوردن و بلامحل بودن، وجه چک بدون لزوم مراجعه به دادگستری بلافاصله از طریق مرجع اداری یعنی اداره ثبت اسناد و املاک، قابل مطالبه و وصول می‌باشد.

برای این منظور به‌ محض تقاضا و مراجعه به اداره ثبت اسناد، اجراییه صادر می‌شود. چنانچه مالی از صادرکننده چک در دسترس باشد، مرجع ثبتی از محل آن مال، وجه چک را به دارنده می‌پردازد. البته هزینه صدور اجراییه برای وصول چک به نسبت طرح  دعاوی کیفری و حقوقی بیشتر است و دارنده برای صدور اجراییه باید پنج درصد مبلغ چک را به عنوان هزینه اجراییه پرداخت نماید.

برای وصول چک و تقاضای صدور اجراییه باید زمانی که وجه چک به‌ هر دلیلی مانند کسر موجودی علل دیگری چون  مخدوش بودن و واضح نبودن متن چک، عدم مطابقت امضای روی چک با امضای موجود در بانک از صادرکننده، مسدود بودن حساب صادر‌کننده و… قابل پرداخت نباشد دارنده قانونی چک از بانک می‌خواهد که یک گواهی به‌نام «گواهی‌نامه عدم پرداخت» صادر کند. بانک نیز این گواهی را صادر می‌کند و به دارنده چک تحویل می‌دهد.

در برخی مواقع زوج‌ها در هنگام جدایی و تقسیط مهریه از چک نیز استفاده می‌کنند.

پس از دریافت گواهی‌نامه عدم پرداخت، دارنده برای وصول وجه چک دو راه دارد:

می‌تواند با مراجعه به دادگستری و طرح دعوای حقوقی یا کیفری، وجه چک را مطالبه نماید. یا به‌ جای طرح دعوا در دادگستری، به اداره ثبت اسناد و املاک محل صدور چک مراجعه کند. چنانچه دارنده چک مسیر دوم را انتخاب نماید و به اداره ی ثبت اسناد و املاک مراجعه کند، باید گواهی صادر شده از سوی بانک را به اجرای ثبت ارائه دهد.

اداره ثبت برای صدور اجراییه، ابتدا به این نکته توجه می‌کند که چک به عهده یکی از بانک‌های مجاز کشور صادر شده و هم مطابقت امضای روی چک با نمونه امضای صادرکننده در بانک گواهی شده باشد. پس از احراز این امر، اداره ثبت ،اجراییه صادر می‌کند و معادل وجه چک، اموال صادرکننده چک را که معمولاً از طرف دارنده چک معرفی می‌شود توقیف می‌‌نماید.

اما اگر چنان چه هیچ‌گونه مالی از صادرکننده چک به دست نیاید، دارنده چک نمی‌تواند بازداشت صادرکننده چک را از اداره ثبت درخواست کند.

در ادامه

همچنین اگر ظرف مدت یک سال از تاریخ صدور و ابلاغ اجراییه، دارنده چک یا همان ذینفع نتواند مالی از صادرکننده چک معرفی کند، مکلف به پرداخت هزینه اجرایی به‌ میزان نیم‌عشر (پنج درصد) مبلغ چک است. بنابراین دارنده چک باید قبل از درخواست صدور اجراییه، ابتدا از وجود اموال صادرکننده چک اطمینان حاصل کند تا متحمل زیان مضاعف نشود. پس از تشکیل پرونده و صدور و امضای اجراییه، برگ اجراییه به صادرکننده چک ابلاغ می‌شود.

طبق ماده ۲۱ آیین‌نامه اجرای اسناد رسمی، بدهکار ظرف 10 روز پس از ابلاغ اجراییه باید مفاد آن را به اجرا بگذارد. یا به هر ترتیب ممکن دین خود را بپردازدیا مالی معرفی نماید. چنانچه ظرف این مدت، با دارنده چک تسویه کرده یا مبلغ اجراییه را به حساب سپرده اداره ثبت واریز کند، از پرداخت حقوق دولتی که ۵ درصد کل مبلغ است، معاف می گردد. اما در صورت عدم تسویه ی چک، دارنده ی چک میتواند تقاضای  بازداشت اموال مدیون را به اداره ثبت ارائه دهد.

چک وعده دار

در ادامه ی مطلب انواع چک، به چک وعده دار می‌رسیم.

در واقع این چک، چکی است که تاریخ سر رسید آن ، برای روزی به جز روز صدور چک باشد. حالا چه یک روز بعد چه ماه بعد و یا حتی سال بعد باشد. مثلا در تاریخ ۱۴۰۰/۱/۱، چک را صادر کند اما تاریخ سر رسید آن را برای چند روز یا چند ماه دیگر بنویسد مثلا ۱۴۰۰/۳/۱، یا هر تاریخ دیگر.

بیشتر چک هایی که اشخاص صادر می کنند از نوع چک وعده دار است.لذا بیشترین شکایات در دادگاه ها نیز به خاطر همین چک ها می‌باشد زیرا صادر کنندگان آنها نمی توانند در زمان موعد چک آنها را پرداخت نمایند.

پیشنهاد ما برای شما در مورد دعاوی خوانوادگی، خواندن مقاله داوری در دعاوی خانوادگی می‌باشد.

چک رمز دار (چک بین بانکی)

در بخش پیشین، به تشریح چک‌های تایید شده و تضمین شده پرداختیم و بیان کردیم که این دو نوع چک از نظر قابلیت نقد شوندگی، برتری قابل توجهی نسبت به چک‌های معمولی دارند. همچنین ذکر شد که برای صدور این دو نوع چک، نیازی به داشتن دسته چک نیست و کافی است که فرد دارای حساب بانکی باشد و درخواست صدور چک را ارائه دهد. بنابراین، بر خلاف چک‌های معمولی که می‌توان در صورت بروز مشکل، گواهی عدم پرداخت برای آن‌ها صادر کرد، در مورد این چک‌ها، به دلیل تضمین موجود، این گواهی معنایی ندارد.

پس از توضیح در مورد چک‌های عادی، تایید شده و تضمین شده، در این بخش به معرفی نوع دیگری از چک‌های بانکی می‌پردازیم که به آن چک رمزدار یا چک بین بانکی نیز گفته می‌شود. این چک به نوعی به عنوان حواله‌ای عمل می‌کند که امکان جابجایی وجه بین بانک‌ها را فراهم می‌سازد.

چک بین بانکی یا چک رمزدار به درخواست مشتری صادر می‌شود و دارای یک رمز مخصوص است که بر اساس آن، مبلغ از حساب صادرکننده به حساب دیگری در بانکی دیگر منتقل می‌شود. لازم به ذکر است که با ارائه این چک به بانک، امکان دریافت وجه نقد وجود ندارد، زیرا این چک در واقع نوعی حواله پرداخت محسوب می‌شود که منجر به انتقال پول از یک حساب به حساب دیگر می‌گردد. بنابراین، دارنده چک می‌تواند با ارائه آن و پس از تأیید بانک، وجه را از حساب خود برداشت کند.

چک بانکی مسافرتی

در بخش‌های پیشین، به بررسی انواع چک‌های بانکی پرداخته و متوجه شدیم که چک‌های بین بانکی و تضمین‌شده از قابلیت نقدشوندگی بالایی برخوردارند. همچنین، دریافتیم که چک رمزدار یا بین بانکی، نوعی حواله پرداخت است که پول را از یک حساب به حساب دیگر منتقل می‌کند. صدور این نوع چک‌ها، بر خلاف چک‌های عادی، نیازی به داشتن دسته چک ندارد و تنها داشتن حساب بانکی و موجودی کافی است.

در این بخش، به بررسی نوع دیگری از چک‌های بانکی، یعنی چک مسافرتی خواهیم پرداخت. چک مسافرتی نیز به دسته چک نیاز نداشته و تنها داشتن موجودی در حساب بانکی برای صدور آن کافی است. در واقع، چک مسافرتی یا تراول چک، چکی است که از سوی بانک صادر شده و مبلغ آن بر روی چک درج می‌شود.

افراد می‌توانند پیش از سفر با مراجعه به بانک، درخواست صدور چک مسافرتی یا تراول چک را مطرح کرده و از حمل پول نقد در سفر خودداری کنند. برخورداری از این نوع چک، امنیت بیشتری را برای دارنده فراهم می‌کند و او می‌تواند با مراجعه به یکی از شعب بانک صادرکننده در سراسر کشور، وجه چک را نقد کند.

دادخواست مطالبه چک

دارنده چک وعده دار می‌تواند در صورت عدم وصول چک به هر دلیلی، علیه صادرکننده ، ظهر نویسان و ضامن‌های آنها دادخواست ارائه دهد و در دادگاه عمومی اقامه دعوا کند. چنانچه مسئولیت هریک از این اشخاص اثبات شود محکوم به پرداخت وجه چک و سایر هزینه‌ها خواهند شد.

در صورتی که مالی از آنان در دسترس نباشد و قادر به پرداخت هزینه نباشد نیز تا زمان تادیه حبس خواهند شد. پس باید ظهر نویسان دقت لازم را داشته باشند که ضمانت چک را برای چه کسانی انجام می‌دهند تا با مشکل مواجه نشوند. به دلیل اینکه مسئولیت پرداخت چک با آنان نیز خواهد بود.

چند نکته ی مهم در مورد چک که باید بدانیم

از موارد مهمی که باید به آن توجه داشت این است که علت صدور چک باید بدهی صادر کننده چک باشد. برای مثال در صورتی که فردی یک ماشین خریداری کرده و یک فقره چک صادر کرده است که همه یا قسمتی از مبلغ معامله را ارائه دهد. در اینجا علت صدور چک، بدهی خواهد بود.

اما اگر علت صدور چک بدهکاری نبوده و برای تضمین معامله یا تعهد صادر شود، امکان تعقیب کیفری و مجازات صادر کننده وجود ندارد. برای مثال اگر خریدار ساختمانی جهت تضمین تعهد به انتقال سند در دفترخانه، از فروشنده بخواهد که یک چک صادر کند و آن را نزد خریدار یا بنگاه نگه دارد. این چک جهت بدهی صادر نشده بلکه جهت تضمین معامله می‌باشد و قابلیت تعقیب کیفری و مجازات را نخواهد داشت.

برای مطالعه اخبار و مسائل روز حتما به صفحه اخبار حقوقی سایت مراجعه فرمایید.