مالیات بر ارث: قوانین، نرخ‌ها و معافیت‌ها

مالیات بر ارث چیست؟

مالیات مربوط به ارث، از دسته مالیات‌های مستقیم به شمار می‌آید. وراث فرد مرحوم موظف‌اند فهرستی از دارایی‌ها و اموال او تهیه کرده و به اداره امور مالیاتی محل اقامت وی ارائه دهند. پس از آن، این اطلاعات به همراه سایر مدارک مورد نیاز، به شورای حل اختلاف ارسال خواهد شد.

قبل از آنکه وکیل انحصار وراثت اقدام به محاسبه سهم وراث کند، لازم است که تمامی بدهی‌های متوفی تسویه شوند. یکی از این بدهی‌ها، مالیات مربوطه است.

بنابراین، در گواهی انحصار وراثت، پس از کسر دیون شامل مهریه، وام، مالیات و سایر موارد، سهم هر یک از وراث مشخص می‌گردد.

قانون جدید مالیات بر ارث سال ۱۴۰۳

در نظام حقوقی سابق، یعنی برای افرادی که قبل از آغاز فروردین ماه ۹۵ درگذشتند، مالیات بر ارث به میزان دارایی‌های متوفی و تعداد وراث بستگی داشت.

به این ترتیب، پس از ارزیابی اموال و دارایی‌های متوفی و کسر بدهی‌ها و هزینه‌ها، سهم هر یک از وراث مشخص می‌شد. سپس معافیت‌ها اعمال شده و بر اساس جدول مالیات‌های مستقیم، میزان مالیات بر ارث هر ورثه محاسبه و پرداخت می‌گردید. پس از پرداخت مالیات و صدور گواهی واریز، انتقال دارایی‌ها امکان‌پذیر می‌شد.

اما در نظام جدید که شامل متوفیانی است که از یک فروردین ۹۵ به بعد فوت کرده‌اند، اموال متوفی به دسته‌های مشخص تقسیم‌بندی شده و برای هر گروه، نرخ‌های متفاوتی برای مالیات در نظر گرفته شده است.

اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم که در تیرماه ۹۴ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و از ابتدای سال ۹۵ به اجرا درآمد، تأثیرات اقتصادی قابل توجهی به همراه داشت. این موضوع به حدی حائز اهمیت است که آشنایی با اصول آن برای تمامی فعالان حوزه اقتصاد و عموم مردم ضروری تلقی می‌شود.

مطالب مرتبط: وکیل مالیات بر ارث و ماترک

مقایسه قانون قدیم و جدید مالیات بر ‌ارث

1. در قانون قبلی (برای متوفیانی که قبل از ۱ فروردین ۹۵ فوت کرده‌اند)، در مرحله نخست، وراث، وکیل، نماینده قانونی یا قیم وارث به اداره امور مالیاتی مراجعه کرده و پس از ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث، گواهی مربوط به تسلیم اظهارنامه ماده ۳۱ (قانون مالیات‌های مستقیم) را دریافت می‌کردند. سپس برای دریافت گواهی انحصار وراثت، به شورای حل اختلاف مراجعه می‌شد. اما در قانون جدید، نیازی به مراجعه به اداره امور مالیاتی وجود ندارد و وراث تنها باید به شورای حل اختلاف مراجعه کنند تا گواهی انحصار وراثت را دریافت نمایند.
2. در گذشته، تمامی اموال متوفی در اظهارنامه مالیاتی از سوی وراث محاسبه می‌شد و پس از آن، گواهی واریز مالیات بر ارث برای همه دارایی‌ها به صورت یکجا صادر می‌گردید. اما در قانون جدید، وراث قادر به اعلام ماترک متوفی به صورت موردی و به تاریخ نقل و انتقال هستند و پس از پرداخت مالیات، گواهی واریز مالیات بر ارث را دریافت خواهند کرد.
3. طبق قانون قبلی، اظهارنامه مالیات بر ارث باید حداکثر تا شش ماه پس از فوت متوفی به اداره امور مالیاتی تسلیم می‌شد؛ در غیر این صورت، وراث مشمول جریمه می‌شدند. اما در قانون جدید، خبری از جریمه نیست.
4. همچنین تغییراتی در نرخ‌های محاسبه مالیات بر ارث نیز اعمال شده است.

مطالب مرتبط: سهم الارث چیست و شامل چه افرادی می شود؟

نحوه­‌ محاسبه‌­ مالیات ارث

ممکن است این پرسش در ذهن شما شکل بگیرد که نرخ مالیات بر ارث چه میزان است و چگونه تعیین می‌شود؟ دارایی‌ها و اموال فرد مرحوم در دسته‌های مشخصی قرار دارند و به‌طور کلی نمی‌توان به یک درصد ثابت برای مالیات بر ارث اشاره کرد.

طبق ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم، نرخ مالیات بر ارث برای اموال متعلق به طبقه اول به این صورت تعیین شده است. (برای طبقات بعدی، این درصد به ترتیب ۲ و ۴ برابر خواهد شد.)

1. وسایل نقلیه شامل موتوری، هوایی، زمینی و دریایی: ۲ درصد؛
2. حق‌الامتیاز و سایر حقوق مالی: ۱۰ درصد؛
3. املاک و حق واگذاری محل: ۱.۵ برابر نرخ‌های مندرج در ماده ۵۹ قانون مالیات بر درآمد؛
4. سپرده‌های بانکی، انواع اوراق بهادار و سود حاصل از آن‌ها: ۳ درصد؛
5. سهام، سهم‌الشرکه و حق تقدم آن‌ها: ۱.۵ برابر نرخ‌های ذکر شده در ماده ۱۴۳ قانون مالیات بر درآمد؛
6. اموال ایرانیان متوفی خارج از کشور: ۱۰ درصد.

انواع مالیات بر ارث

• مالیات بر ارث مغازه

برای افرادی که پس از سال ۹۵ فوت شده‌اند، مالیات بر ارث مغازه برابر با ۳ درصد از ارزش تعیین‌شده توسط کارشناس رسمی اداره مالیات است. علاوه بر این، ۳ درصد از قیمت کالاهای موجود در مغازه نیز مشمول این مالیات می‌باشد.

• مالیات بر ارث خودرو

مالیات بر ارث خودرو معادل ۲ درصد از ارزش و قیمت تعیین‌شده توسط کارشناس سازمان امور مالیاتی می‌باشد. این درصد برای طبقه اول اعمال می‌شود و طبق قانون، برای دیگر طبقات به ۲ و ۴ برابر افزایش می‌یابد.

• مالیات بر ارث ملک

پس از ارزیابی ملک توسط کمیسیون املاک سازمان امور مالیاتی و تعیین قیمت آن، مالیات برای نسل اول وراث برابر با ۷.۵ درصد از ارزش ملک خواهد بود.

• مالیات بر ارث سهام

مالیات بر ارث مربوط به سهام شرکت‌های ثبت‌شده در بورس و سهام شرکت‌های غیر بورسی تفاوت‌هایی دارد. علاوه بر این، این دو نوع مالیات با مالیات بر ارث اوراق مشارکت و اوراق بهادار نیز تمایز دارند. برای محاسبه میزان دقیق مالیات، مشاوره از یک کارشناس حقوقی ضروری است.

مطالب مرتبط: هزینه وکیل 1404

•  مالیات بر ارث سپرده‌­های بانکی

زمانی که فردی جان خود را از دست می‌دهد و شناسنامه‌اش لغو می‌شود، سیستم‌های اطلاعاتی از طریق سازمان ثبت احوال، اطلاعیه فوت را به نهادهایی مانند بانک‌ها، سازمان ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی و سایر ارگان‌های مربوطه ارسال می‌کنند. از آن لحظه به بعد، تمامی حساب‌های بانکی فرد متوفی مسدود می‌شود و امکان دسترسی یا برداشت از این حساب‌ها دیگر وجود نخواهد داشت. پس از آنکه وراث به اداره مالیات مراجعه کرده و مالیات مربوطه را پرداخت کنند، محدودیت‌های حساب متوفی رفع می‌شود.

• مالیات بر سایر اموال

همان‌طور که قبلاً اشاره شد، طبق مقررات مربوط به ارث، دارایی‌هایی که تحت مالیات ارث قرار می‌گیرند، شامل موارد زیر می‌باشند:

1. پس‌اندازهای مالی؛
2. سندهای سرمایه‌گذاری؛
3. دارایی‌های مالی؛
4. سود سهم و دارایی شرکت تا زمان ثبت انتقال به نام وراث یا تسویه و ارائه به آنها با نرخ ۳ درصد.

سخن پایانی

در این نوشتار، به بررسی قانون مالیات بر ارث، تغییرات جدید این قانون در سال ۱۴۰۳ و جدول مربوط به مالیات بر ارث پرداخته‌ایم. امیدواریم توانسته باشیم به سؤالات شما پاسخ دهیم و در رفع چالش‌های مالی‌تان در زمینه مالیات بر ارث، کمکی کرده باشیم.

مطالب مرتبط: وکیل ملکی