همه چیز درباره قانون جدید چک: تغییرات مهمی که باید بدانید

از امسال، اجرای دستورالعمل اصلاحی مربوط به قانون صدور چک و ثبت الکترونیکی چک‌های جدید در سامانه صیاد به مرحله الزامی رسیده است که در این مقاله به تحلیل آن خواهیم پرداخت.

از تاریخ چهاردهم فروردین، این دستورالعمل در کشور لازم‌الاجرا شده و برخی از فعالان حوزه اقتصاد آن را یک پیشرفت چشمگیر در راستای اصلاح نظام بانکی تلقی می‌کنند. در این نوشتار، به بررسی تغییرات، نوآوری‌ها و شرایط مرتبط با این چک‌های جدید خواهیم پرداخت و نکات مهمی را با شما به اشتراک خواهیم گذاشت.

چک‌های جدید چه شکلی هستن؟

قبل از اینکه به بررسی قانون جدید بپردازیم، بیایید نگاهی به طراحی چک‌های جدید بیندازیم. این چک‌ها که به چک‌های صیادی معروف‌اند، به رنگ بنفش درآمده‌اند. در گوشه سمت چپ بالای هر برگ، یک شناسه منحصربه‌فرد ۱۶ رقمی وجود دارد. همچنین، هر چک دارای یک کد کیوآر (QR) است. علاوه بر این، روی چک‌ها نوشته شده است: «کارسازی این چک به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد وابسته است».

مهم‌ترین تغییرات قانون جدید چک چیه؟ 1404

در کشور ما، چک به عنوان یکی از ابزارهای اساسی در انجام معاملات شناخته می‌شود. بر اساس آمارهای رسمی، بخش قابل توجهی از تراکنش‌های مالی با استفاده از این اسناد مالی صورت می‌گیرد. اما به دلیل عدم تطابق رویکردها با کارکرد واقعی چک، مشکلات متعددی برای اقشار مختلف جامعه، کسب‌وکارها و همچنین بانک‌ها و مؤسسات مالی به وجود آمده است.

در این راستا، اصلاحیه جدید قانون چک به دنبال حل این چالش‌ها بوده و بسیاری از کارشناسان اقتصادی و فعالان حوزه بانکداری آن را به عنوان یک پیشرفت چشمگیر در بهبود نظام بانکی ارزیابی می‌کنند. مهم‌ترین تغییرات این قانون به شرح زیر است:

• • پیش‌بینی الزامات قانونی و مقررات مرتبط با چک‌های الکترونیکی و اعتبار لازم آنها
  • ممنوعیت صدور و تخصیص دسته چک به افرادی که ورشکسته و معسر از پرداخت محکوم‌اند
  • ثبت فوری اطلاعات مربوط به گواهی عدم پرداخت در سیستم بانک مرکزی و ارسال گواهی به نشانی صادرکننده
  • تکلیف بانک‌ها و مؤسسات مالی به اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها برای دارنده حساب، پس از ثبت وضعیت غیرقابل پرداخت یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی و اطلاع‌رسانی آنلاین به تمامی بانک‌ها و مؤسسات مالی
  • عدم امکان افتتاح هر نوع حساب یا صدور کارت بانکی جدید
  • مسدود کردن وجوه تمامی حساب‌ها، کارت‌های بانکی و هرگونه مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوانی در بانک یا مؤسسه مالی موجود است، به میزان کسری مبلغ چک بر اساس اعلام بانک مرکزی
    عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی و ریالی
  • عدم ایجاد اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی
• ممنوعیت افتتاح حساب و مسدودسازی تمامی حساب‌های صادرکننده در تمامی بانک‌ها و مؤسسات مالی پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت وضعیت غیرقابل پرداخت بودن چک
• ممنوعیت صدور و پشت‌نویسی چک در وجه حامل پس از گذشت ۲ سال از اعتبار قانون و الزام ثبت انتقال چک در سامانه صیاد به جای اقدامات صدور و ظهرنویسی چک
• صدور فوری اجرائیه توسط دادگاه‌ها علیه صاحب‌حساب یا صادرکننده یا هر دو بر اساس درخواست همراه با گواهی‌نامه عدم‌پرداخت از سوی دارنده، مشروط به تحقق شرایط مندرج در ماده ۲۳ این قانون
• اشتراک‌گذاری و تبادل اطلاعات آنلاین مربوط به چک میان بانک مرکزی و نهادهای قضایی
• پیش‌بینی مدت زمان ۳ ساله به‌عنوان یکی از روش‌های پاک‌سازی سوابق چک برگشتی افراد، مشروط به عدم طرح دعوی حقوقی و کیفری
• الزام ثبت تمامی مراحل مرتبط با صدور و تخصیص دسته چک و همچنین گردش و تسویه چک در سامانه‌های صیاد و چکاوک تحت نظارت بانک مرکزی
• تعهد بانک‌ها به تأیید صحت اطلاعات متقاضی دسته چک از طریق استعلام از سامانه نظام هویت‌سنجی الکترونیکی بانکی (نهاب)
• تعهد بانک‌ها به تعیین سقف اعتبار برای متقاضیان واجد شرایط دریافت دسته چک بر اساس نتایج گزارش اعتباری و همچنین تخصیص شناسه یکتا و مدت اعتبار (حداکثر ۳ سال) برای هر برگه چک
• تعیین مجازات به‌علاوه محرومیت ۳ ساله از دریافت و استفاده از دسته چک برای افرادی که با استفاده از شیوه‌های تقلبی اقدام به دریافت دسته چکی نامتناسب با وضعیت مالی و اعتباری خود نمایند یا دریافت آن توسط فرد دیگری را تسهیل کنند.

این قانون جدید چک 1404 چه نوآوری‌هایی داره؟

تعدیلات انجام شده در قانون نسبت به مواد و تبصره‌های پیشین قانون چک، تحولات قابل توجهی را به ارمغان آورده است که در ادامه به برخی از این تغییرات کلیدی اشاره خواهیم کرد.

مطالب مرتبط: اگر چک برگشتی دارید، این ۵ کار را فورا انجام دهید

1- صدور دسته چک دیگه در حیطه اختیار بانک‌ها نیست

بر اساس ماده ۵ قانون چک، بانک‌ها برای ارائه دسته‌چک به مشتریان، ملزم به استفاده از سامانه صدور یک‌پارچه چک به نام صیاد هستند که تحت نظارت بانک مرکزی فعالیت می‌کند. این سامانه پس از تأیید صحت اطلاعات متقاضی از طریق استعلام از سامانه نظام هویت‌سنجی الکترونیکی بانکی به نام نهاب و همچنین تأیید عدم وجود ممنوعیت‌های قانونی، گزارشی از سامانه ملی اعتبارسنجی دریافت می‌کند. سپس بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، سقف اعتبار مجاز متقاضی محاسبه و به هر برگه چک یک شناسه یکتا اختصاص می‌یابد.

بدین ترتیب، از این پس، افرادی که بدحساب هستند، قادر نخواهند بود با بانک‌ها تبانی کنند تا دسته‌چک دریافت نمایند، چرا که فرآیند استعلام سوابق، احراز عدم ممنوعیت‌ها و صدور دسته‌چک به‌صورت متمرکز و بر اساس اعتبارسنجی انجام می‌گیرد. علاوه بر این، اختصاص کد یکتا به هر برگه چک، امکان هم‌راستایی اطلاعات و افزایش اعتبار چک‌ها را فراهم می‌سازد.

2- برای صدور چک باید اطلاعات در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت بشه

بر اساس ماده ۸ قانون چک، بانک مرکزی موظف است ظرف دو سال از تاریخ اجرایی شدن این قانون، شرایطی را فراهم کند که برای صدور هر چک، صادرکننده ملزم به ثبت اطلاعات هویتی گیرنده، مبلغ و تاریخ سررسید در سامانه یکپارچه بانک مرکزی باشد.

دارنده چک نیز قادر خواهد بود تا پیش از تسویه، چک را به شخص دیگری منتقل کند؛ البته این انتقال تنها با ثبت هویت گیرنده جدید برای شناسه یکتای چک در آن سامانه امکان‌پذیر خواهد بود.

این سامانه باید به گونه‌ای طراحی شود که در صورتی که صادرکننده دارای چک برگشتی با سوءاثر حل‌نشده باشد، امکان صدور چک جدید را فراهم نکند.

با اجرای این قانون، اعتبار چک دیگر تنها به یک تکه کاغذ وابسته نخواهد بود. با ذخیره و ثبت اطلاعات چک در سیستم متمرکز بانک مرکزی، اعتبار آن افزایش یافته و نگرانی‌های مربوط به از دست رفتن چک به دلیل حوادث روزمره کاهش می‌یابد. همچنین، وقوع جرائمی نظیر جعل و سرقت چک به طور چشمگیری کاهش خواهد یافت و حتی ممکن است به کلی از بین برود.

 3- امکان استعلام آنی وضعیت اعتباری صادرکننده وجود داره

بر اساس ماده ۸ این قانون، بانک مرکزی موظف است ظرف دو سال پس از تصویب قانون، با بهره‌گیری از زیرساخت‌های موجود، اقداماتی را اتخاذ کند که امکان استعلام آنی وضعیت اعتباری صادرکننده چک، شامل سقف اعتبار مجاز و سابقه چک‌های برگشتی در سه سال اخیر، و همچنین میزان تعهدات چک‌های تسویه‌نشده برای دریافت‌کننده فراهم شود.

این امر به گیرنده چک این امکان را می‌دهد تا ریسک معامله با طرف مقابل را مورد ارزیابی قرار دهد و به طرز قابل توجهی از سوءاستفاده افراد بدحساب جلوگیری کند و همچنین مانع از صدور چک‌هایی شود که احتمال برگشت آن‌ها بالاست.

مطالب مرتبط: خیانت در امانت چک بدون تاریخ

در مورد اجرائیه‌های دادگاه علیه صادرکننده چک‌های بلامحل، دیگر نیازی به رسیدگی ماهوی وجود ندارد.

طبق ماده ۹ این قانون، دادگاه باید به درخواست دارنده چک در خصوص استیفای مبلغ، در صورت تحقق شرایط مشخص، علیه صاحب حساب، صادرکننده یا هر دو، اجرائیه صادر کند.

• در متن چک، دریافت وجه به تحقق هیچ شرطی وابسته نیست.
• همچنین در این متن اشاره‌ای به اینکه چک به عنوان تضمینی برای انجام معامله یا تعهدی صادر شده، نشده است.
• علاوه بر این، گواهی عدم پرداخت بر اساس ماده ۱۴ صادر نشده باشد.

۴- بانک‌ها مسئولیت و مجازات تخلفات مرتبط با چک رو می‌دونن

بر اساس بند چهار قانون جدید، بانک موظف است خسارت‌هایی را که به دلیل عدم رعایت الزامات این قانون به اشخاص ثالث وارد می‌شود، جبران کند. شعبه‌ای از بانک که به وظایف تعیین‌شده در این بند و تبصره‌های آن توجه نکند یا از ارائه اطلاعات ضروری برای راه‌اندازی بانک اطلاعات الکترونیکی موضوع بند ۲۱ به بانک مرکزی اجتناب کند، با توجه به شرایط، امکانات، تعداد تخلفات و وضعیت، به مجازات مشخص‌شده در قانون محکوم خواهد شد.

مطالب مرتبط: دفاع از اتهام خیانت در امانت چک

چک صیادی رو چطوری استعلام کنیم؟

برای بررسی وضعیت چک‌های صیادی، لازم است به وب‌سایت بانک مرکزی سر بزنید. در این سایت، می‌توانید شناسه ۱۶ رقمی موجود بر روی چک‌های صیادی را در قسمت مربوط به استعلام وارد کرده و به طور نامحدود و بدون هزینه، اطلاعات مورد نظر را دریافت کنید.

در قانون جدید چطوری پیگیری قضایی کنیم؟

اگر چک برگشتی دارید، ابتدا به بانک مربوطه مراجعه کنید. از آن‌ها بخواهید که گواهی‌نامه عدم‌پرداخت را صادر کرده و اطلاعات چک را به‌طور آنی در سامانه چک‌های برگشتی بانک مرکزی ثبت کنند و کد رهگیری را بر روی گواهی‌نامه درج نمایند. سپس به دفاتر خدمات الکترونیک قوه قضائیه بروید و شکایت خود را ثبت کنید.

پس از ثبت شکایت، در مدت زمان کوتاهی قاضی پرونده به بررسی ظاهر چک می‌پردازد و اگر سه شرط اصلی ذکر شده در قانون در ظاهر چک رعایت شده باشد، اجرائیه صادر خواهد کرد. صادرکننده چک ۱۰ روز فرصت خواهد داشت تا مطالبات را پرداخت کند، در غیر این صورت اقدامات قانونی و قضائی علیه او اتخاذ خواهد شد.

مطالب مرتبط: استرداد لاشه چک