پابند الکترونیک چیست؟
پابند الکترونیکی، نوعی دستگاه ردیابی (GPS) است که به پای افراد محکوم واجد شرایط متصل می‌شود و به آنها اجازه می‌دهد تا دوران محکومیت خود را در جرایم درجه پنج تا هشت یا باقی‌مانده مجازات در جرایم درجه دو تا چهار، در خارج از زندان و در یک محدوده مشخص تحت نظر بگذرانند.
دادگاه می‌تواند با در نظر گرفتن تمامی شرایط لازم و با موافقت محکوم، او را تحت نظارت الکترونیکی قرار دهد.
براساس آیین‌نامه اجرایی مربوط به مراقبت‌های الکترونیکی، که به نام آیین‌نامه پابند الکترونیک شناخته می‌شود، این نوع مراقبت به معنای نظارت مستمر یا دوره‌ای بر فرد تحت مراقبت با استفاده از تجهیزات الکترونیکی است. ابزارهای مراقبت الکترونیکی به تمامی وسایل و تجهیزاتی اطلاق می‌شود که برای نظارت بر افراد در چارچوب سیستم‌های الکترونیکی به آنها یا در محدوده مراقبت نصب می‌گردد.
در صورتی که فرد محکوم دارای پابند الکترونیکی، تغییری در وضعیت آن ایجاد کند یا آن را دستکاری نماید، این امر به‌سرعت شناسایی می‌شود زیرا از طریق مانیتورینگ مرکز مراقبت الکترونیکی سازمان زندان‌ها تحت کنترل است. در این صورت، به او هشدار داده خواهد شد. اگر محکوم به هشدارها توجهی نکند و مقررات را رعایت نکند، این موضوع به‌طور فوری به قاضی پرونده گزارش خواهد شد تا اقدامات لازم اتخاذ شود.
پابند الکترونیکی و نحوه عملکرد آن
پابند الکترونیکی یکی از فناوری‌های مدرن برای نظارت بر مجرمان است که به منظور کاهش جمعیت زندانیان و مدیریت رفت‌وآمد افراد تحت کنترل قضایی طراحی شده است. این سیستم به عنوان یک گزینه جایگزین برای زندان یا محدودیت‌های قدیمی، به محکومین اجازه می‌دهد تا دوران محکومیت خود را در مکان‌هایی مشخص، مانند منزل یا محل کار، بگذرانند.
مطالب مرتبط: نحوه درخواست پابند الکترونیکی
عملکرد پابند الکترونیکی
این وسیله با بهره‌گیری از فناوری GPS یا امواج رادیویی فعالیت می‌کند و اطلاعات لحظه‌ای فرد را به مراکز نظارتی منتقل می‌نماید. پابند به مچ پای شخص متصل شده و جابه‌جایی او را فراتر از محدوده مشخص‌شده محدود می‌سازد. در صورت تلاش فرد برای باز کردن، آسیب رساندن یا خروج از منطقه مجاز، بلافاصله هشدار به مأموران مربوطه ارسال شده و اقدامات لازم برای کنترل و بازداشت وی انجام می‌گیرد.
ویژگی‌ها و مزایای پابند الکترونیکی
۱. جایگزینی برای حبس: این شیوه اجازه می‌دهد افراد مجازات خود را در محیطی خارج از زندان بگذرانند و در نتیجه فشار بر سیستم زندان‌ها کاهش می‌یابد.
۲. نظارت دائمی: وضعیت افراد به‌طور ۲۴ ساعته تحت نظر است و هرگونه تخلف به سرعت شناسایی می‌شود.
۳. کاهش هزینه‌ها: نگهداری از زندانیان بار مالی زیادی برای دولت به همراه دارد، اما استفاده از نظارت الکترونیکی هزینه‌های کمتری را به دنبال خواهد داشت.
۴. فرصت بازپروری اجتماعی: افرادی که پابند دارند، می‌توانند در کنار خانواده زندگی کنند و تحت شرایط مشخصی به کار و زندگی روزمره خود ادامه دهند.
مطالب مرتبط: شرایط مرخصی با پابند الکترونیکی
درخواست مشاوره
محدودیت‌ها و چالش‌های استفاده از پابند الکترونیکی
موانع فناوری: در برخی از نواحی که دارای سیگنال GPS یا شبکه‌های مخابراتی ضعیف هستند، ممکن است انتقال داده‌ها با دشواری مواجه گردد.
پتانسیل خرابکاری یا فریب سیستم: عده‌ای از خلافکاران ممکن است راه‌هایی برای مختل کردن عملکرد پابندها بیابند.
ضرورت ایجاد قوانین سختگیرانه: به منظور پیشگیری از سوءاستفاده، نیاز به تدوین مقررات دقیق برای نظارت و تنبیه متخلفان احساس می‌شود.
مطالب مرتبط: درخواست پابند الکترونیکی قبل از ورود به زندان
برای چه مجازاتی‌هایی می‌توان درخواست پابند الکترونیکی کرد؟
به منظور بهره‌مندی از پابند الکترونیکی، لازم است فرد مورد نظر در زمره کسانی باشد که شامل مجازات‌هایی هستند که استفاده از این ابزار برای آنها ممنوعیتی قانونی نداشته باشد. طبق ماده (۲) آیین‌نامه اجرایی مربوط به مراقبت‌های الکترونیکی، افرادی که توسط مراجع قضایی معتبر تأیید شوند و تحت مجازات‌های مشخصی قرار گیرند، اجازه دارند از پابند الکترونیکی استفاده کنند.
- افرادی که شامل بند «چ» ماده ۲۱۷ از قانون آیین دادرسی کیفری می‌شوند.
- محکومینی که تحت ماده ۶۲ قانون مجازات اسلامی قرار دارند (محکومان جرایم تعزیری درجه ۵ تا ۸ که نیازی به تحمل حبس ندارند و
- محکومان جرایم تعزیری درجه ۲ تا ۴ پس از سپری کردن یک چهارم مدت حبس).
- زندانیانی که در نظام نیمه آزادی به سر می‌برند یا در مراکز آموزش حرفه‌ای مشغول به کار هستند.
- زندانیانی که به موجب قوانین یا تصمیمات قضایی تحت نظارت قرار دارند و ورود یا خروج آنها به مناطق خاصی ممنوع شده است (طبق موارد اشاره‌شده در مواد ۴۲ و ۴۳ قانون مجازات اسلامی).
- سایر متهمان، زندانیان و افرادی که در قوانین و مقررات برای آنها شرایط خاصی مقرر گردیده است.
علاوه بر نکات ذکر شده، در بخشنامه مربوط به به کارگیری پابند الکترونیکی دادگستری تهران در سال ۱۴۰۲، موارد دیگری نیز آمده است که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت:
- محکومانی که به پرداخت جزای نقدی محکوم شده‌اند اما از انجام این پرداخت خودداری کرده‌اند.
- محکومانی که مجازات آنها به حبس تبدیل شده است به جای جزای نقدی.
- محکومانی که به خاطر رد مال ناشی از جرم به حبس تعزیری محکوم گردیده و در راستای بند (ب) ماده (۴۰) قانون مجازات اسلامی اقدام به جبران خسارت نموده‌اند.
- محکومانی که دارای چندین محکومیت به حبس تعزیری هستند و پس از تجمیع مجازات‌ها، تحت شمول مواد (۵۱۰) و (۵۱۱) قانون آیین دادرسی کیفری قرار می‌گیرند.
- محکومانی که دو محکومیت غیر قابل تجمیع دارند و پس از گذراندن حبس تعزیری، با رعایت شرایط قانونی، به تحمل حبس و محکومیت دوم می‌پردازند.
- محکومانی که به قاچاق کالا و ارز متهم شده و به دلیل عدم توانایی در پرداخت جزای نقدی، مطابق ماده (۶۰) قانون قاچاق کالا و ارز به حبس بدل از جزای نقدی محکوم شده‌اند و مدت حبس بدل از جزای نقدی آنها بیش از ۵ سال است و پس از گذراندن یک چهارم مجازات حبس، می‌توانند درخواست پابند الکترونیکی نمایند.