تصور کنید یک روز نامه‌ای از سوی دایره اجرای ثبت اسناد و املاک دریافت می‌کنید. با باز کردن آن متوجه می‌شوید به دلیل عدم پرداخت چک صادره، علیه شما اجرائیه صادر شده است. این سند به‌طور خودجوش و بدون رسیدگی قضایی، به دارنده چک این حق را می‌دهد که برای وصول طلب خود، به اموال شما توقیف بزند. این وضعیت می‌تواند بسیار استرس‌زا و پیچیده باشد. اما آیا این پایان ماجراست؟ خیر.
قانونگذار برای مواردی که این اجرائیه به اشتباه یا بر خلاف قانون صادر شده باشد، راهکاری به نام ابطال اجرائیه چک پیش‌بینی کرده است. در این مقاله به طور کامل به بررسی شرایط، مراحل، مدارک و نمونه دادخواست مربوط به ابطال اجرائیه چک می‌پردازیم تا در صورت مواجهه با این وضعیت، بتوانید از حقوق قانونی خود به بهترین شکل دفاع کنید.
اجرائیه چک چیست و چگونه صادر می‌شود؟
فهرست محتوا
برای درک مفهوم ابطال، باید بدانیم اجرائیه چیست. بر اساس قانون، چک سند لازمالاجرایی است. دارنده چک می‌تواند بدون نیاز به طی کردن روند طولانی دادرسی و طرح دعوا در دادگاه، با مراجعه به دادگاه صالح یا دایره اجرای ثبت، تقاضای صدور اجرائیه کند.
پس از وصول درخواست، مرجع مربوطه تنها صحت ظاهری چک (امضاء، تاریخ، مبلغ و…) را بررسی می‌کند و در صورت عدم وجود اشکال ظاهری، اجرائیه صادر می‌شود. این اجرائیه به محض ابلاغ به صادرکننده چک، امکان توقیف اموال او را فراهم می‌آورد.
چرا باید اجرائیه چک را باطل کرد؟ (دلایل ابطال)
صدور اجرائیه به معنای محکومیت قطعی نیست. این سند بر اساس ادعای یک طرف (دارنده چک) و بدون شنیدن دفاعیات طرف دیگر (صادرکننده) صادر می‌شود. بنابراین، ممکن است به دلایل مختلفی این اجرائیه غیرعادلانه یا اشتباه باشد. ابطال اجرائیه چک در واقع فرصتی برای صادرکننده است تا با ارائه دلایل و مدارک خود، از اجرای این حکم جلوگیری کند.
مهم‌ترین دلایل برای تقدیم دادخواست ابطال اجرائیه چک:
بی‌محل بودن چک: صادرکننده ثابت کند در تاریخ سررسید چک، در حساب خود به اندازه کافی وجه داشته است و دارنده چک به عمد برای وصول آن اقدام نکرده است.
وصول چک: ثابت کند که وجه چک را نقدی پرداخت کرده یا از طریق حواله بانکی به دارنده چک منتقل کرده است.
بازگشت چک به دلایل غیر از عدم موجودی: مثلاً به دلیل مسدودی حساب، عدم مطابقت امضا، یا قلم خوردگی چک برگشت خورده باشد.
انفاقا شدن چک: ثابت کند که چک به عنوان ضمانت یا سند پرداخت در معامله‌ای داده شده و آن معامله به طور کامل انجام شده یا فسخ شده است.
جعل یا سوءاستفاده: چک مفقوده شده یا با سوءاستفاده و جعل امضا به گردش افتاده است.
فقدان شرایط قانونی چک: چک فاقد تاریخ، امضا یا یکی از ارکان اصلی باشد.
مرور زمان: دارنده چک در مهلت قانونی (مواد ۳۱۶ و ۳۱۷ قانون تجارت) برای وصول آن اقدام نکرده باشد.
شرایط و مراحل قانونی ابطال اجرائیه چک
نکته کلیدی: به محض دریافت اجرائیه، زمان شما برای اقدام شروع می‌شود. شما ۱۰ روز (طبق قانون جدید آیین‌نامه اجرای اسناد رسمی) فرصت دارید تا نسبت به آن اعتراض کنید.
اعتراض ثبتی (واخواست)
اولین و سریع‌ترین اقدام، تقدیم اعتراضنامه یا واخواست به همان دایره اجرایی است که اجرائیه را صادر کرده است. در این اعتراضنامه، به طور خلاصه دلایل خود برای ابطال را ذکر می‌کنید (مثلاً: چک وصول شده، چک بلامحل نیست، چک ضمانت بوده و…).
اثر این اعتراض: با تقدیم اعتراض، روند اجرای حکم (توقیف اموال) متوقف می‌شود.
نتیجه: اداره ثبت، اعتراض شما را به طرف مقابل (دارنده چک) ابلاغ می‌کند. اگر او اعتراض شما را نپذیرد، شما باید برای اثبات ادعای خود دادخواست ابطال اجرائیه را به دادگاه تقدیم کنید.
درخواست مشاوره
تقدیم دادخواست ابطال اجرائیه به دادگاه
این مرحله، اصلی‌ترین گام برای ابطال اجرائیه چک است. شما باید ظرف مهلت قانونی، دادخواستی را به دادگاه عمومی حقوقی واقع در حوزه قضایی محل اقامت خود یا محل صدور اجرائیه تقدیم کنید.
مدارک مورد نیاز برای تقدیم دادخواست:
اصل اجرائیه صادر شده توسط اداره ثبت
فتوکپی شناسنامه و کارت ملی صادرکننده چک (شما)
گواهی عدم سازش یا گزارش برگشت چک از بانک (در صورت امکان)
مدارک مثبته ادعا: این مهم‌ترین بخش است. بسته به ادعای شما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
فیش واریزی به حساب دارنده چک (برای ادعای وصول)
رسید نقدی دریافت وجه از دارنده چک
استعلام بانکی که نشان می‌دهد در تاریخ سررسید، موجودی کافی در حساب بوده است.
قرارداد یا توافقنامه اصلی که نشان دهد چک به عنوان ضمانت داده شده است.
مطابقت نامه یا ایمیل‌ها که مربوط به معامله اصلی هستند.
گزارش پلیس در مواردی که چک مفقود شده یا جعل امضا صورت گرفته است.
تشکیل جلسه دادگاه و رسیدگی
پس از ثبت دادخواست، دادگاه وقت رسیدگی تعیین کرده و به طرفین ابلاغ می‌کند. در جلسه دادگاه، شما باید به طور کامل دلایل و مدارک خود را ارائه دهید. دارنده چک نیز به دفاع از ادعای خود می‌پردازد. قاضی پس از شنیدن اظهارات طرفین و بررسی مدارک، رأی نهایی را صادر می‌کند.
اگر دلایل شما قاطع باشد: دادگاه حکم به ابطال اجرائیه چک صادر می‌کند. این حکم به اداره ثبت ابلاغ شده و پرونده اجرایی به طور کامل بسته می‌شود.
اگر دلایل شما کافی نباشد: دادگاه اعتراض شما را رد کرده و اجرائیه را تأیید می‌کند. در این مورد ، روند اجرایی (توقیف اموال) از سر گرفته می‌شود.
مطالب مرتبط: نمونه درخواست توقف عملیات اجرایی چک
نمونه فرم دادخواست ابطال اجرائیه چک
خواهان: [نام و نام خانوادگی شما] فرزند [نام پدر] متولد [تاریخ تولد] شماره ملی [شماره ملی] ساکن [آدرس کامل]
خوانده: [نام و نام خانوادگی دارنده چک] فرزند [نام پدر] متولد [تاریخ تولد] شماره ملی [شماره ملی] ساکن [آدرس کامل]
دادخواست ابطال اجرائیه چک
با سلام و احترام،
به استحضار می‌رساند:
اینجانب در تاریخ [تاریخ صدور اجرائیه] اجرائیه‌ای از طرف اداره ثبت اسناد و املاک [نام شهر یا منطقه] به شماره پرونده [شماره پرونده اجرائی] در رابطه با چک شماره [شماره چک] صادره از بانک [نام بانک] به مبلغ [مبلغ چک] دریافت نموده‌ام.
با توجه به اینکه صدور این اجرائیه به دلایل زیر فاقد وجاهت قانونی است، تقاضای ابطال آن را دارم:
دلایل اعتراض و ابطال:
وصول وجه چک: این چک در تاریخ [تاریخ وصول] توسط بنده نقداً به آقای/خانم [نام دارنده چک] پرداخت شده است که فیش واریز/رسید دریافت پیوست است.
(یا) عدم عدم موجودی: در تاریخ سررسید چک، موجودی حساب اینجانب در بانک مذکور کافی بوده و گواهی استعلام بانک دال بر این امر پیوست می‌باشد.
(یا) ضمانت بودن چک: چک مذکور صرفاً به عنوان ضمانت اجرای تعهد در قرارداد [موضوع قرارداد] ارائه شده بود که پس از انجام تعهد، فاقد اعتبار است. رونوشت قرارداد پیوست است.
خواسته:
به موجب این دادخواست، صدور حکم به ابطال اجرائیه صادره و محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات و هزینه‌های دادرسی را تقاضا دارم.
مدارک پیوست:
رونوشت اجرائیه
رونوشت شناسنامه و کارت ملی خواهان
فیش واریز وجه / گواهی بانک / رونوشت قرارداد (مطابق با ادعا)
وکالتنامه وکیل (در صورت وجود)
با تشکر
[امضاء]
[تاریخ]
اطلاعات تماس و دریافت مشاوره
جمع‌بندی و توصیه‌های پایانی
سرعت عمل: به محض دریافت اجرائیه، اقدام کنید. فرصت ۱۰ روزه شما بسیار حیاتی است.
مشاوره حقوقی: پیچیدگی های پرونده‌های چک بسیار زیاد است. حتماً با یک وکیل پایه یک دادگستری مجرب در امور چک مشورت کنید. یک وکیل می‌تواند بهترین استدلال را ارائه داده و از مدارک شما به نحو احسن استفاده کند.
جمع‌آوری مدارک: هرچه مدارک شما محکم‌تر و مستندتر باشد، شانس موفقیت شما در ابطال اجرائیه چک بیشتر خواهد بود. رسیدهای پرداخت، استعلامات بانکی و مکاتبات را با دقت نگهداری کنید.
آرامش خود را حفظ کنید: دریافت اجرائیه به معنای پایان کار نیست. این اخطار اداری است که با یک اقدام قانونی به موقع و قوی می‌توانید از آن عبور کنید.
با در نظر گرفتن این نکات و پیروی از مراحل ذکر شده، می‌توانید به طور مؤثر از حقوق خود در برابر اجرائیه‌های ناعادلانه چک دفاع کرده و مانع از توقیف اموال خود شوید.
مطالب مرتبط: لایحه دفاعیه استرداد چک