تفاوت سرقت حدی و تعزیری
سرقت، یکی از رایج ترین جرائمی است که در جوامع رخ می دهد. ولو یک کلان شهر باشد، ولو یک روستای کوچک، همواره سارقانی وجود دارند که به اشکال گوناگون دست به سرقت می زنند. برای همین مقنن ضمن دسته بندی اقسام سرقت، کیفرهای متعددی برای آن تعیین نموده است.
سرقت شامل دو نوع کلی، در قانون مجازات اسلامی می شود:
سرقت حدی و سرقت تعزیری. مسلماً سرقت حدی و تعزیری خود اقسام گوناگونی دارند. با ما همراه باشید تا با اقسام سرقت و تفاوت سرقت تعزیری و سرقت حدی آشنا شوید و در صورت ضرورت مشاوره حقوقی دریافت نمایید.
تعریف جرایم حدی و جرایم تعزیری
اساساً سرقت ها با این دو لفظ گره خورده اند. ولی مفهوم آن ها چیست و چه تفاوتی با هم دارند. آن دسته از جرایمی که بر آن ها حد جاری می شود، جرایم حدی است. نظیر قطع دست و پا، اعدام و حبس ابد.
فی الواقع جرایم حدی توسط دین مبین اسلام و در شرع مقدس، معین شده است. جرایمی نظیر مصرف مسکرات، زنا، سرقت در شرایط خاص و غیره از این دسته هستند.
محدوده وسیع تری از جرائم را، جرایم تعزیری در بر می گیرد. کیفر جرایم تعزیری به وسیله قوانین حکومتی معین می شود. کیفر این جرایم گوناگون بوده و می تواند دربردارنده عفو نیز شود.
سرقت و اقسام آن
در ماده ۲۶۷ قانون مجازات اسلامی، سرقت را دزدیدن و ربودن مالی می داند که متعلق به دیگری است. بعد دو نوع سرقت را معرفی می کند. سرقت حدی و سرقت تعزیری.
سرقت حدی چیست؟
همانگونه که گفته شد، سرقت حدی جز جرائمی است که در شرع معین شده و کیفر آن حد است. یعنی بیشترین کیفری که برای یک جرم می توان در نظر گرفت.
سرقت حدی دارای دو نوع است:
۱ – راهزنی
۲ – سرقت با شرایط خاص
درخواست مشاوره
راهزنی
در ماده ۲۸۱ قانون مجازات اسلامی آمده است که :《 راهزنان، سارقان و قاچاقچیانی که دست به سلاح ببرند و موجب سلب امنیت مردم و راه ها شوند، محاربند》این جرم جزو سرقت حدی است و کیفر آن در ماده ۲۸۲ این قانون این طور آمده است:
حد محاربه یکی از چهار کیفر ذیل است:
- الف – اعدام
- ب – صلب
- پ – قطع دست راست و پای چپ
- ت – نفی بلد
سرقت با شرایط خاص
تفاوت سرقت حدی و تعزیری
از آنجایی که کیفر سرقت حدی قطع انگشت، دست و پا و اعدام است؛ مقنن ۱۴ شرط برای آن بیان کرده که فقط چنانچه که سرقت جامع تمام این شرایط باشد، به کیفر بیان شده در قانون محکوم خواهد شد.
- شیء سرقت شده مال باشد.
یعنی شی دزدیده شده باید دارای اعتبار اقتصادی بوده و قابل خرید و فروش باشد. اشیایی مانند آب دریا، هوا یا مشروبات الکلی که مالیت ندارند سرقت به حساب نمی آیند. مسلماً مال می تواند ارزش مالی نداشته باشد اما برای دارنده آن دارای اعتبار معنوی یا عاطفی باشد.
- مال سرقت شده در حرز باشد.
یعنی عرفا در مکانی قرار گرفته باشد که قابل دسترسی همه نیست و می توان مال را از چپاول محافظت نمود. هر شیئ در عرف حرز معینی دارد. به عنوان مثال حرز پول و اشیاء قیمتی گاوصندوق است. یا برای میوه و غله جات مغازه و سیلو حرز به حساب می آید. همچنین ربودن مصالح بنایی از مکان ساختمان در حال ساخت، سرقت از حرز است. اما سرقت میوه از بالای درخت، سرقت حدی نیست.
- سارق مبادرت به هتک حرز نماید.
- مال از حرز خارج شود.
مقنن از ماده ۲۶۹ تا ۲۷۳، شرایطی را برای حرز معین می کند که در صورتی که فاقد این شرایط باشد، هتک حرز به حساب نمی آید: این شرایط عبارتند از:
۱ – حرز عرفا محلی است که مال را از چپاول در امان نگه می دارد. بر این اساس در صورتی که مال در جایی قرار گرفته باشد که به راحتی قابل دزدیدن است، حرز به حساب نمی آید.
۲ – در صورتی که محل حفاظت مال غصب شده باشد، برای شخصی که دارنده اصلی ملک است و کسانی که از سوی وی حق دسترسی به آن محل را دارند، حرز به حساب نمی آید.
۳ – هتک حرز به مفهوم نقض غیرمجاز حرز است، یعنی از طریق تخریب کردن حصار، بالا رفتن از آن، باز کردن و شکستن قفل و … مبادرت به سرقت کرده باشد.
۴ – در صورتی که کسی به وسیله یک طفل غیر ممیز یا مجنون یا حیوان و یا هر کسی که اراده ای ندارد مال را از حرز خارج کند، مباشر به حساب آمده و مشمول سرقت حدی نمی شود.
۵ – در صورتی که مال در حرز های مختلف قرار گرفته باشد، ملاک حدی بودن آن، خارج کردن مال از بیرونی ترین حرز است.
- هتک حرز و سرقت به شیوه ی مخفیانه انجام گیرد.
- سرقت توسط پدر یا جد پدری دارنده مال اعمال نشده باشد.
این معافیت دربردارنده‌ی دیگر افراد خانواده و یا برعکس نمی شود. یعنی در صورتی که فرزند از پدر یا پدر بزرگ پدری اش دزدی کند، حد بر آن جاری می شود. در دزدی مادر از پسر نیز همچنین است و مستحق حد است.
- بهای مال مسروق در هنگام سرقت و خارج کردن از حرز، معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد.
مهم است که مقدار مال ربوده شده، به نصاب لازم در یک سرقت برسد. در صورتی که سرقت به طور مشترک اعمال شده باشد، باید حصه (سهم) جداگانه هر کدام از آن ها به حد نصاب برسد تا مستحق حد شود.
- مال سرقت شده از اموال دولتی یا عمومی، وقف عام و یا وقف بر جهات عامه نباشد. یعنی سرقت از اموال دولتی؛ عمومی و اموال وقفی جزو سرقت حدی نیست.
- در هنگام قحطی رخ نداده باشد.
- مالک مال از سارق شکایت کرده باشد.
- شخص زیان دیده پیش از اثبات نمودن سرقت، وی را نبخشیده باشد.
عفو کردن سارق در هر مرحله ای از تعقیب و رسیدگی که باشد، می تواند سبب توقف اجرای حد شود. در صورتی که پس از بخشش، دوباره شکایت کند، حد بر سارق جاری نمی شود.
- مال سرقت شده پیش از ثابت نمودن سرقت در تصرف مالک قرار نگیرد.
در صورتی که مالک بتواند، تملک اموال دزدیده شده را پیش از ثابت نمودن جرم به خود منتقل نماید، ولو از طریق خرید یا صلح یا … باشد؛ سرقت مستحق حد نمی شود. مسلماً باید قبل از صدور حکم و اتمام رسیدگی باشد.
- مال مسروق پیش از ثابت نمودن جرم به تملک سارق درنیاید.
- مال مسروق از اموال سرقت شده یا غصب شده نباشد.
کیفر سرقت حدی
کیفر سرقت حدی مطابق قانون به شرح ذیل است:
- الف – در صورتی که متهم بار اول است که مرتکب سرقت حدی شده، کیفر او قطع چهار انگشت دست راست از انتهای آن است، چنان که انگشت شست و کف دست او باقی بماند.
- ب – در دفعه دوم، پای چپ سارق از پایین برآمدگی قطع می شود، طوری که نصف قدم و مقداری از محل مسح آن باقی بماند.
- پ – بار سوم، کیفر آن حبس ابد است.
- ت – در مرتبه چهارم، کیفرش اعدام است حتی در صورتی که سرقت در زندان باشد.
چند مسئله که مورد تاکید وکیل تلفنی ما نیز می باشد.
۱ – در صورتی که سارق، فاقد عضو متعلق قطع باشد، حسب مورد مشمول یکی از سرقت های تعزیری خواهد شد.
۲ – در باب بند (پ) این ماده و سایر حبس هایی که مشمول عنوان تعزیر نمی گردد، هر زمان مرتکب حین اجرای مجازات توبه کرده و مقام رهبری آزادی او را مصلحت بداند با عفو ایشان از حبس آزاد خواهد شد. همچنین مقام رهبری می تواند مجازات او را به مجازات تعزیری دیگری تبدیل کند.
سرقت تعزیری
تعزیر در لفظ به مفهوم تعظیم، تادیب، نصرت و منع است. در حقوق کیفری تعزیر به مفهوم کیفری مادون حد شرعی است. تعزیر کیفری است برای جرائمی که در حقوق جزای اسلامی برایشان حد، قصاص و دیه در نظر گرفته نشده است. در شرع مقدار تعزیر مشخص نیست و تعیین آن به صلاحدید دادرس است. در ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی درخصوص تعزیر می گوید: تعزیر مجازاتی است که شامل حد، قصاص و دیه نمی شود و به موجب قانون در زمان ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات قانونی تعیین و اعمال می شود. نوع و مقدار تعزیر، چگونگی اجرا، تخفیف، تعلیق و غیره احکام تعزیر به وسیله قانون مشخص می گردد.
سرقت های تعزیری که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت به دو نوع ساده و مشدد تقسیم می شوند.
سرقت های تعزیری مشدد
سرقت هایی که مشمول سرقت حدی نیستند، سرقت های تعزیری نام دارند. سرقت های تعزیری اقسام و انواع گوناگونی داشته که هر کدام نیز کیفر خاص خود را دارند اکنون در صورتی که سرقت همراه با ارتکاب عملی خاص باشد که در قانون بیان شده، می تواند سبب تشدید کیفر سارق شود. این عوامل تشدید کننده عبارتند از:
• سرقت مسلحانه همراه با اذیت و آزار
در صورتی که سارق یا سارقین در حین سرقت، اسلحه سرد یا گرم با خود داشته باشند و مبادرت به اذیت و آزار شخص هم نمایند. مطابق ماده ۶۵۲ قانون مجازات اسلامی مجازات آن ها به حداکثر مجازات بیان شده در این قانون تشدید می شود. یعنی سارقین به ۱۰ سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهند شد. در این قانون از واژه《مقرون به آزار》بهره گیری شده، بر این اساس هر کاری که عرفا اذیت و آزار باشد را در بر می گیرد و لزومی ندارد که حتما ایجاد ضرب و جرح نماید.
مسلماً در صورتی که سرقت همراه با جراحت باشد، کیفر جراحت هم به آن علاوه خواهد شد. از دیگر شرایطی که سرقت بیان شده در این قانون باید داشته باشد، این است که اذیت و آزار در هنگام سرقت باشد و همچنین تفاوتی ندارد بسته به مال باخته انجام گیرد یا شخص دیگری که درگیر می شود.
• سرقت های دارای شرایط پنجگانه
در ماده ۶۵۱ قانون مجازات اسلامی، پنج شرط آورده شده که در صورتی که سرقت همراه با آن باشد کیفر سارقین تشدید می شود. این پنج شرط عبارتند از :
۱ – سرقت در هنگام شب حادث شود.
۲ – سارقین دو تن یا بیشتر باشند.
۳ – یکی از سارقین یا چند تن از آن ها سلاح سرد و گرم ولو عیان ولو پنهان شده به همراه داشته باشند.
۴ – سارقین از حصار بالا رفته، حرز را شکسته باشند. یا اینکه از کلید ساختگی بهره گیری کرده باشند. سارقین با رخت و عنوان مامور دولتی و معرفی خود به عنوان کارگزار دولتی مبادرت به سرقت کرده باشند و این سرقت در مکان سکونت اتفاق افتاده باشد. مکان سکونت یعنی محل هایی که برای زندگی آماده شده حتی در صورتی که در حال ساخت باشد.
۵ – در حین سرقت، مبادرت به اذیت و آزار و ارعاب اشخاص کرده باشند.
کیفر سرقت هایی که این پنج شرط را دارند ۵ تا ۲۰ سال و ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود. علت تشدید کیفر این سرقت این است که این نوع از سرقت به سرقت حدی نزدیک است. هر چند دارای شرایط ۱۴ گانه نیست ولی شرایط اساسی آن را دارد.
• سرقت مسلحانه در شب به شیوه گروهی
گاهی سرقت های تعزیری چون سبب ایجاد آشوب در کشور شده اند، تشدید می شوند. مطابق ماده ۶۵۴ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که سرقت، توسط دو تن یا بیشتر در شب حادث شود و حداقل یکی از آن ها سلاح سرد یا گرم به شیوه ی پنهان و عیان، به همراه داشته باشد، کیفر آن ها به ۵ تا ۱۵ سال و ۷۴ ضربه شلاق تشدید می گردد.
• راهزنی
سرقت از راه راهزنی هم می تواند در دسته سرقت حدی باشد هم تعزیری. اختلاف آن ها در این است که راهزنی در سرقت حدی مصداق محاربه است. یعنی سبب ایجاد هرج و مرج در نظم و امنیت کشور می شود. ولی در صورتی که محارب به حساب نیاید، تعزیری است و کیفر مشدد آن ۳ تا ۱۵ سال زندان و ۷۴ ضربه شلاق است.
مطالب مرتبط: وکیل کیفری تهران
سرقت وسایل عمومی
در صورتی که سارق وسایلی که مورد بهره گیری همگان است، نظیر تاسیسات بهره برداری از آب، برق و گاز و غیره را سرقت کند، حداکثر کیفر مقرر در ماده ۶۵۹ قانون مجازات اسلامی یعنی ۵ سال حبس محکوم می شود.
سرقت های تعزیری ساده
در صورتی که سرقت، هیچکدام از حالات بیان شده در بالا را نداشته باشد، تعزیری است. کیفر سرقت تعزیری ساده حبس از سه ماه و یک روز تا دو سال و ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود.
تفاوت های سرقت حدی و تعزیری
سرقت های حدی و تعزیری تفاوت های بسیاری از جهات متعدد دارند. برای مطالعه تفاوت میان این دو سرقت نخست به تفاوت میان حد و تعزیر می پردازیم :
اطلاعات تماس و دریافت مشاوره
تفاوت های حد و تعزیر
۱ – تعزیرات، کیفرهای معین و نامعین هستند؛ در حالی که حدود کیفر معین و معلوم شده است که برطبق کتاب و سنت می باشند.
۲ – بطور خلاف حد، مقدار و چگونگی کیفر تعزیری به صلاحدید دادرس است.
۳ – در تعزیر، شخصیت بزهکار، حال روحی و جسمی او و زمان و محل وقوع جرم اهمیت دارد؛ در حالی که حد تابع صدق عنوان است. یعنی همین که معلوم شد مستحق حد است، کیفر اعمال می شود.
۴ – در تعزیر شرط اصلاح و تأدیب بزهکار است؛ در حالی که فلسفه اجرای حد، دفاع از منافع بنیادین اجتماع می باشد.
۵ – تعزیر با توبه برطرف می شود. ولی در حد، اثر توبه منوط به شرایط متعددی است.
۶ – در تعزیر، حاکم اسلامی می تواند از آن چشم پوشی کند، اما در حد چنین حقی ندارد.
تفاوت سرقت حدی و تعزیری
سرقت حدی و تعزیری درخصوص ساختار از چند جهت با هم تفاوت دارند :
تفاوت در منبع سرقت
نخستین تفاوت بین سرقت حدی و تعزیری، منبع به وجود آورنده آن هاست. سرقت حدی در دسته جرایم حدی بوده که منبع قوانین آن فقه و شرع است. در حالی که منبع سرقت تعزیری شرایط و مصلحت اجتماع بود که با تصمیم گیری مقنن به وجود آمده است.
مطالب مرتبط: وکیل اعاده دادرسی
تفاوت در شرایط شکل گیری
شرایط شکل گیری آن ها، دومین تفاوت میان این دو سرقت است. یعنی طریقه اجرای آن ها و چگونگی به وقوع پیوستنشان با هم گوناگون است. سرقت حدی همواره با شرایط خاص ۱۴ گانه ای که برای آن معین شده، به وقوع می پیوندد و کیفر آن برای تمام اشخاص برابر است.
در حالی که سرقت تعزیری شرایط و اقسام متعددی دارد و کیفرش می تواند با نگرش به شرایط کم یا زیاد شود یا اینکه بخشوده شود.
تفاوت در کیفر
کیفر جرایم حدی توسط دین اسلام و شرع مقدس معین شده و قابل تعویض و دگرگونی نیست. در حالی که قوانین سرقت تعزیری را قوانین حکومتی معین می کند و قابل تعویض و دگرگونی است.
تفاوت در تخفیف کیفر
به این دلیل که کیفر سرقت حدی توسط نص الهی و شرع معین شده، مقنن نمی تواند در آن مداخله کرده و کیفر را تخفیف دهد. ولی در سرقت تعزیری چنین نیست؛ در صورتی که سرقت در شرایط خاصی انجام گرفته باشد، کیفر آن قابل تخفیف خواهد بود.
دیگر تفاوت های میان سرقت حدی و تعزیری
به غیر حالات چهار گانه ای که در فوق بیان شد، تفاوت های دیگری هم میان سرقت حدی و تعزیری وجود دارد که عبارتند از:
قابل عفو بودن سرقت تعزیری
سرقت های تعزیری در برخی شرایط خاص قابل عفو هستند. در صورتی که مالی که ربوده شده کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد و متهم نیز پیشینه ی کیفری نداشته باشد، متهم با رضایت خواهان عفو می شود حتی در صورتی که جرم اثبات گشته و قرار مجرمیت هم برای وی صادر شده باشد.
چنانچه که در سرقت حدی، رضایت خواهان فقط هنگامی تاثیرگذار است که سرقت هنوز ثابت نشده باشد. به محض اینکه برای متهم قرار مجرمیت صادر شد، دیگر رضایت خواهان اهمیتی نخواهد داشت.
همچنین عدم وجود پیشینه ی کیفری برای متهم نیز در این دو سرقت گوناگون است. در سرقت تعزیری، نداشتن پیشینه ی کیفری در بخشش وی بسیار تاثیرگذار است چرا که هدف از کیفر تعزیری، اصلاح بزهکار است. ولی در سرقت حدی، نداشتن پیشینه ی کیفری فقط در نوع کیفر متهم اثر دارد.
تفاوت در مرجع رسیدگی به پرونده سرقت حدی و تعزیری
به علت خاص بودن پرونده سرقت حدی و نوع کیفر آن، این پرونده ها همواره در دادگاه کیفری یک بررسی می شوند. چنانچه که پرونده های مرتبط به سرقت تعزیری می تواند در دادسراهای متعددی چون دادگاه کیفری یک و دو، دادگاه انقلاب، دادسرای اطفال و شورای حل اختلاف بررسی شود.
مرور زمان در سرقت حدی و تعزیری
مرور زمان به مفهوم پایان یافتن مدت زمانی معین است که پس از آن دیگر جرم قابل پیگیری نیست، مدت مرور زمان هر نوع جرم را قانون تعیین می کند. یکی از تفاوت های مهم میان سرقت های حدی و تعزیری این است که سرقت حدی به هیچ وجه مشمول قاعده مرور زمان نمی شود. در حالی که سرقت های تعزیری مورد شمول این قانون هستند.
نقش عوامل تشدید کننده کیفر در سرقت حدی و تعزیری
سرقت های تعزیری اقسام و انواع گوناگونی دارد و وجود بعضی عوامل می تواند سبب تشدید کیفر متهم شود. در حالی که در سرقت های حدی چنین گزینه ای وجود ندارد.
کیفر در سرقت حدی برطبق تکرار دفعات ارتکاب جرم است و سارق فقط ۴ مرتبه فرصت دارد که این جرم را تکرار کند و در پایان با کیفر اعدام یا حبس ابد مواجه خواهد شد. در حالی که در سرقت های تعزیری، تکرار جرم اثری در شدت کیفر ندارد.
مشاوره حقوقی در سرقت حدی و تعزیری
سرقت های حدی و تعزیری، همان طور که گفته شد تفاوت های بسیاری با هم دارند که تعیین نوع آن می تواند اهمیت به سزایی در کیفرشان داشته باشد.
در صورتی که به اطلاعات بیشتر درخصوص رسیدگی به پرونده های گوناگون سرقت نیاز دارید؛ می توانید از موسسه حقوقی محبوبه حجتیان مشاوره آنلاین و تلفنی دریافت نمایید. این موسسه حقوقی با داشتن بیش از صدها وکیل و مشاور حقوقی به صورت شبانه روزی جوابگوی سوالات حقوقی شماست.
امکان رزرو وقت مشاوره حقوقی آنلاین در هر بازه ای از شبانه روز برای شما میسر می باشد.
مطالب مرتبط: سرقت و دزدی