خیانت در امانت چک با توجه به قوانین سختگیرانه‌تری که در سال‌های اخیر وضع شده‌اند، همچنان یکی از موضوعاتی است که وکیل متخصص در این حوزه باید به بررسی آن بپردازد. در پرونده‌های مرتبط با خیانت در امانت چک، معمولاً چک‌های سفید امضا یا چک‌های ضمانتی سهم بیشتری از پرونده‌ها را به خود اختصاص می‌دهند. در این مقاله به طور جامع به این عمل غیرقانونی و جزئیات آن پرداخته‌ایم.
خیانت در امانت به چه معنی است؟
اعتماد از جمله رفتارهای کلیدی اجتماعی است که در شرایط مختلف به نمایش گذاشته می‌شود و تأثیر زیادی بر شخصیت افراد می‌گذارد. نقض اعتماد یکی از فعالیت‌های غیرقانونی محسوب می‌شود که به عنوان جرمی علیه دارایی و حق مالکیت افراد شناخته می‌شود. در آغاز این مقاله، قصد داریم تعریفی از نقض اعتماد و توضیحاتی در این زمینه ارائه دهیم.
خیانت در امانت در قانون و طبق ماده ۶۷۴ مجازات اسلامی تشریح شده است.
ماده 674 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) می‌گوید:
هرگاه اموال منقول يا غيرمنقول يا نوشته‌‌هايي از قبيل سفته و چک و قبض و نظاير آن به عنوان اجاره يا امانت يا رهن يا براي وکالت يا هر کار با اجرت يا بي اجرت به کسي داده شده و بنابراين بوده است که اشياء مذکور مسترد شود يا به مصرف معيني برسد و شخصي که آن اشياء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکين يا متصرفين آنها استعمال يا تصاحب يا تلف يا مفقود نمايد به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.
اگر بخواهیم به طور مختصر بیان کنیم که خیانت در امانت در چه شرایطی محرز می‌شود، می‌توانیم بگوییم اگر فردی در مورد دارایی ما یکی از ویژگی‌های زیر را داشته باشد، آن عمل را می‌توان خیانت در امانت تلقی کرد:
- استعمال
- تصاحب
- تلف کردن
- گم کردن
استعمال به معنای بهره‌برداری بدون مجوز از دارایی است که به امانت نزد فرد معتمد سپرده شده. به عنوان مثال، اگر شما یک چک تضمینی را به شخصی بسپارید و او آن چک را برای مصارفی غیرمجاز استفاده کند.
مطالب مرتبط: چک امانی یا امانتی چیست؟ نحوه صدور چک امانت و قوانین آن
جرم خیانت در امانت چک
چک به عنوان یک نوع دارایی، برای دارنده‌اش از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از افراد برای تسویه بدهی‌ها، انجام معاملات یا تضمین اجرای تعهدات مندرج در قرارداد، به صدور چک اقدام می‌کنند. این چک‌ها ممکن است به شکل ضمانت ارائه شوند.
در چنین شرایطی، فردی که چک را دریافت کرده است، تنها در صورتی می‌تواند آن را به اجرا بگذارد (یعنی در بانک وصول کند یا درخواست برگه عدم پرداخت کند) که تعهدات، بدهی و وجه تضمین شده توسط صاحب چک محقق نشده باشد. در این صورت، دارنده چک می‌تواند آن را به مرحله اجرا درآورد.
با این حال، ممکن است شخصی که چک در اختیارش است، بدون توجه به شرایط مذکور، اقدام به نقد کردن آن کند. این نقد کردن ممکن است شامل انتقال چک به شخص دیگری یا عدم ارائه آن پس از پایان تعهدات باشد. در این موارد، عمل ارتکابی به عنوان خیانت در امانت چک شناخته می‌شود و طبق قانون، مجازاتی برای آن تعیین شده است. نوع چک، چه ضمانتی و چه در وجه حامل، در اصل مسئله خیانت در امانت تاثیری ندارد. جزئیات تفاوت بین چک عادی و حقوقی در مطلب جداگانه‌ای توضیح داده شده است.
برای خیانت در امانت، بسته به میزان شدت جرم، حبس تعزیری بین ۳ تا ۱۸ ماه در نظر گرفته شده که توسط قاضی تعیین می‌شود. همچنین، خیانت در امانت سفته نیز مجازاتی مشابه با چک دارد و تفاوتی میان این دو وجود ندارد.
درخواست مشاوره
خیانت در امانت چک سفید امضا
یکی از اشکال خیانت در امانت چک، به چک‌های سفید امضا مربوط می‌شود. در این وضعیت، فرد دارنده چک با سوء استفاده از وضعیت بدون امضا، به تقلب می‌پردازد. این عمل معمولاً برخلاف توافقات قبلی انجام می‌شود و به همین دلیل تحت عنوان خیانت در امانت چک سفید امضا شناخته می‌شود. قانون برای چنین اقداماتی مجازات‌هایی تعیین کرده که شامل حبس از یک تا سه سال می‌باشد.
در متن قانون تصریح شده است که هر فردی که از چک سفید امضا به نفع خود سوء استفاده کند یا تعهد مربوطه را نقض کند و در نتیجه، دارایی صاحب چک را در معرض خطر قرار دهد، مستوجب مجازات خواهد بود.
باید به این نکته توجه کرد که هرگونه تغییر یا دستکاری در چک سفید امضا که موجب نقض توافق بین دو طرف شود، به عنوان جعل محسوب شده و خیانت در امانت به شمار نمی‌آید. در این شرایط معمولاً توصیه می‌شود که چک‌های سفید امضا به دیگران داده نشود تا از بروز چنین جعل‌هایی جلوگیری شود.
همچنین، حتی نوشتن هر گونه متنی در بالای چک سفید امضا نیز به عنوان مصداقی از این جرم شناخته می‌شود. به عبارت دیگر، هر اقدامی که بدون هماهنگی با دارنده چک صورت گیرد و او در آن دخالت کند، به عنوان جرم تلقی خواهد شد.
در ماده 673 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) آمده است که:
هر کسی که از مهر یا امضای سفیدی که به او سپرده شده است یا به هر طریق دیگر به دست آورده، سوء استفاده کند، به شش ماه تا یک سال و شش ماه حبس محکوم خواهد شد.
این ماده قانونی به عنوان اساس خیانت در امانت چک محسوب می‌شود.
خیانت در امانت چک تضمینی
یکی دیگر از اشکال خیانت در امانت به چک‌های ضمانتی ارتباط دارد. این چک‌ها به عنوان تضمینی برای تحقق تعهد از سوی یک فرد به فرد دیگر صادر می‌شوند. در این وضعیت، فرآیند اجرایی چک ضمانتی به صورت قانونی و رسمی قابل پیگیری است.
شایان ذکر است که شیوه نگارش چک ضمانتی، شرایطی که برای صدور آن لازم است، چگونگی به اجرا گذاشتن و همچنین لغو آن، همگی دارای ضوابط خاصی هستند و باید با استناد به قوانین مربوطه، این مراحل انجام شود.
اگر فردی با هدف ترغیب شخصی به ایفای تعهداتش، چک ضمانتی از او دریافت کند و سپس بدون دلیل موجهی اقدام به نقد کردن آن کند، در واقع مرتکب خیانت در امانت چک ضمانتی شده است. در چنین حالتی، رعایت قوانین و پیروی از آنها می‌تواند به میزان قابل توجهی از بروز این مسئله بکاهد و امکان سوءاستفاده توسط افراد متخلف را به حداقل برساند.
در این نوع خیانت‌ها، چک‌ها به عنوان تضمین حسن انجام کار یا چک تخلیه از سوی مستاجر به کارفرما یا مالک داده می‌شوند و اگر قبل از موعد مقرر اجاره یا پایان کار، اقدام به نقد کردن یا خرج کردن چک شود، این اقدام مصداقی از خیانت در امانت به شمار می‌آید.
چک ضمانتی زمانی به عنوان امانت تلقی نمی‌شود که مستندات و مدارک مناسب ارائه نشود یا در متن چک از واژه “تضمین” استفاده نگردد. مجازات مربوط به برگشت زدن چک ضمانتی تنها در صورت اثبات خیانت در امانت اجرا خواهد شد.
مطالب مرتبط: چک امانت دادم چیکار کنم
راه‌های اثبات خیانت در امانت چک
قانون‌گذار به روشنی و به منظور تأیید دعاوی، گزینه‌های مناسبی را در اختیار افراد قرار داده است. به طرق مختلف می‌توان این خیانت را ثابت کرد که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
- اولین روش برای اثبات خیانت در امانت چک، اعتراف فردی است که تخلف را انجام داده است. به عبارت دیگر، در دادگاه، شخصی که چک را به اجرا درآورده، باید به این عمل خود اعتراف کند.
- در وضعیت دوم، گواهی می‌تواند به اثبات خیانت در امانت چک کمک کند. در این شرایط، اگر دو یا چند نفر شهادت دهند که چک مورد نظر نزد فردی به امانت سپرده شده و آن فرد اقدام به نقد کردن آن کرده است، خیانت به وضوح ثابت می‌شود.
- سومین وضعیت، قضاوت بر پایه علم قاضی است که معتبرترین دلیل برای اثبات دعوا به شمار می‌رود. در این شرایط، قاضی با تحلیل پرونده و شواهد و نشانه‌های موجود، قادر است به این نتیجه برسد که چک در دست فرد به صورت امانت بوده و نباید آن را اجرا می‌کرد.
- علاوه بر موارد ذکر شده، شاکی قادر است هر گونه مدرک قابل قبولی که عمل فرد خیانت‌کار را روشن می‌سازد، ارائه دهد تا در صورت تایید، خیانت در امانت شناخته شود.
- در نهایت، دریافت رسید از فردی که چک به او داده شده است، می‌تواند به عنوان یکی از مستحکم‌ترین شواهد برای اثبات جرم خیانت در امانت به شمار رود.
اگر صادرکننده چک بتواند نشان دهد که این سند را به عنوان وثیقه به فردی سپرده و شخص دیگری آن را نقد کرده است، این موضوع می‌تواند در محاکمه به نفع او باشد و قاضی با توجه به این شواهد حکم خود را صادر خواهد کرد.
اثبات خیانت در امانت چک سفید امضا
برای اثبات خیانت در امانت چک سفید امضا، به مواردی که در بخش قبلی ذکر شد، نیاز داریم. شهادت، اقرار، شواهد مستدل، درک قاضی و مدارک و مستندات معتبر می‌توانند به ثابت کردن این جرم کمک کنند.
بنابراین، با استفاده از این شواهد می‌توان اقدام به اثبات خیانت در امانت چک سفید امضا کرد و از شاکی درخواست حق کرد. همچنین، استشهادیه محلی می‌تواند به عنوان دلیلی قوی برای اثبات این نوع خیانت محسوب شود، به شرطی که مدارک و مستندات کافی و موثری در این زمینه جمع‌آوری شود.
خیانت در امانت چک در وجه حامل
یکی از انواع رایج چک‌ها که میان افراد معمول است، چک در وجه حامل نامیده می‌شود. این چک زمانی حامل تلقی می‌شود که نام شخص خاصی بر روی آن درج نشده باشد. در این حالت، هر کسی که چک را در دست داشته باشد، مالک آن به شمار می‌آید. چنین چک‌هایی به دلیل سهولت در نقل و انتقال، می‌توانند خطرناک باشند و احتمال وقوع کلاهبرداری و خیانت در امانت در این موارد بالاست.
مطالب مرتبط: نمونه رای با موضوع خیانت در امانت
برای اثبات خیانت در امانت چک در وجه حامل، همانند موارد قبلی، لازم است دلایل و مستندات خود را به شکل مناسب به دادگاه ارائه دهیم. هرچه این دلایل محکم‌تر باشند، شانس دریافت حکم به نفع ما بیشتر خواهد بود.
نکته‌ی حائز اهمیت در این زمینه این است که فرد می‌تواند از وکیل برای اثبات خیانت در امانت چک بهره‌مند شود. یک وکیل مجرب با تخصص کافی می‌تواند این موضوع را با موفقیت مدیریت کرده و مجرم را به کیفر اعمالش برساند.
لازم به ذکر است که پس از تغییرات قانونی در سال 1399، دیگر امکان صدور چک در وجه حامل وجود ندارد و چک‌ها باید به نام یک فرد مشخص با کد ملی ثبت شده در سیستم بانکی صادر شوند.
متن شکایت خیانت در امانت چک
متن شکایت که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد، به فردی ارتباط دارد که به عنوان تضمین خرید 100 جفت کفش از تولیدکننده، چکی با تاریخ معین به فروشنده ارائه کرده است. بر اساس توافق شفاهی که میان آنها برقرار شده، قرار بوده پس از تسویه کامل مبلغ، چک به وی بازگردانده شود. پس از پرداخت مبلغ، شاکی متوجه می‌شود که چک تضمینی او توسط فروشنده نقد و استفاده شده است.
مشخصات شاکي : نام- نام خانوادگي- شماره ملي و آدرس شاکي
مشخصات مشتکي عنه : نام- نام خانوادگي- شماره ملي و آدرس مشتکي عنه
موضوع شکايت : تقاضاي صدور حکم مجازات خيانت در امانت چک
دلايل و منضمات : قرارداد- رسيد پرداخت- شهادت شهود
موضوع شکایت: با سلام و احترام به ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب، اینجانب به عنوان مشتری جناب آقای … فرزند …، 100 جفت کفش از ایشان خریداری نموده‌ام.
بر اساس توافق شفاهی که داشتیم، مقرر گردید که حداکثر تا یک ماه آینده، یعنی تا تاریخ …/…/…، بهای کالاهای خریداری شده را پرداخت نمایم. به عنوان تضمین پرداخت، چک شماره ……..، صادره از بانک ……….. را به ایشان ارائه کردم تا در صورت عدم پرداخت در موعد مقرر، آن را نقد نمایند.
با این حال، علیرغم اینکه بهای کالاها را در تاریخ …/…/…. پرداخت کردم و مدارک معتبر آن نیز موجود است، ایشان از پس گرفتن چک من خودداری کرده و اقدام به نقد کردن آن کرده‌اند. بنابراین، با توجه به موارد مطرح شده، از آن مرجع محترم تقاضا دارم که به این موضوع رسیدگی کرده و حکم مجازات خیانت در امانت چک را نسبت به مشتکی‌عنه صادر فرمایند.
مطالب مرتبط:
نمونه رای خیانت در امانت چک
پرونده‌های مربوط به خیانت در امانت چک به دلیل جزئیات پیچیده‌ای که دارند، ممکن است زمان زیادی را به خود اختصاص دهند. در این راستا، یک وکیل متخصص در خیانت در امانت می‌تواند شما را به خوبی راهنمایی کند.
در حکمی که در ادامه به آن پرداخته می‌شود، فردی شکایتی به اتهام خیانت در امانت علیه دیگری در دادگاه تنظیم کرده و درخواست بازپس‌گیری چک ضمانت را مطرح کرده است. پس از بررسی دفاعیات متهم، دادگاه به این نتیجه رسید که دعوا وارد نیست و متهم موفق شد از خود در برابر اتهام خیانت در امانت چک دفاع کند.
اطلاعات تماس و دریافت مشاوره
نمونه لایحه دفاع از اتهام خیانت در امانت چک
یکی از وظایف کلیدی وکیل متخصص در امور خیانت در امانت، دفاع از موکل در برابر اتهام خیانت در امانت چک است که این کار را با تنظیم لایحه مناسب انجام می‌دهد. در دفتر وکالت خلیل جمعه زاده، ما توانایی کامل برای ارائه خدمات دفاعی در برابر این اتهام را داریم. اما اگر تمایل دارید خودتان لایحه را تهیه کنید یا فقط نوشتن آن را به وکیلی بسپارید، لطفاً به نکات زیر توجه نمایید:
- لطفاً اطلاعات جامع خود و فردی که چک را به او داده‌اید، به طور کامل درج کنید.
- جزئیات دقیق چک و دلایل تحویل آن را ثبت نمایید.
- لطفاً متن اصلی را ارائه دهید تا بتوانم آن را به صورت خلاقانه پارافریز کنم.
- اگر مدارک یا شواهدی در اختیار دارید، حتماً در لایحه خود به آنها اشاره نمایید.