توقف اجرای حکم در اعاده دادرسی کیفری
در زمینه مسائل کیفری، درخواست برای تجدید نظر باید به دیوان عالی کشور ارسال گردد. این دیوان در صورتی که شرایط تجدید نظر که در ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری ذکر شده، احراز کند، درخواست را مورد قبول قرار میدهد. در این حالت به اصطلاح گفته میشود که دیوان تصمیم به تجویز تجدید نظر گرفته است.
تجویز به معنای اعطای مجوز است و تجویز تجدید نظر به این معناست که دیوان اجازه انجام آن را صادر کرده است. طبق ماده ۴۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری، در صورتی که دیوان درخواست را تأیید کند، اجرای حکم متوقف خواهد شد. این ماده بیان میدارد: “هرگاه رأی دیوان عالی کشور در جهت تجویز تجدید نظر باشد یا بر اساس ماده (۴۷۷) تجدید نظر پذیرفته شده باشد.”
به دنبال این تصمیم، اجرای حکم تا صدور رأی جدید به تأخیر میافتد و در صورتی که از متهم تأمین اخذ نشده باشد یا تأمین قبلی منتفی شده باشد یا مناسب نباشد، دادگاه مربوطه که پس از تجویز تجدید نظر به پرونده رسیدگی میکند، تأمین لازم را دریافت خواهد کرد. لازم به ذکر است که صرفاً درخواست تجدید نظر موجب توقف اجرای حکم نمیشود و این درخواست باید مورد پذیرش قرار گیرد تا اجرای حکم متوقف گردد.
مطالب مرتبط: نمونه لایحه اعاده دادرسی
رای وحدت رویه در توقف اجرای حکم در مجازات های بدنی و سلب حیات
بر اساس آنچه بیان شد، ماده ۴۷۸ به شرایط توقف اجرای حکم کیفری در فرآیند اعاده دادرسی اشاره میکند. این ماده شامل تبصرهای است که تصریح میکند: “در مواردی که مجازات مقرر در حکم، شامل مجازات سلب حیات یا سایر مجازاتهای بدنی یا تخریب بنا باشد، شعبه دیوان عالی کشور به محض دریافت درخواست اعاده دادرسی، قبل از اتخاذ هر تصمیمی درباره آن، دستور توقف اجرای حکم را صادر میکند.”
این تبصره به نوعی استثنایی بر قاعده اصلی ماده محسوب میشود که بیان میداشت باید ابتدا درخواست در دیوان عالی کشور مورد پذیرش قرار گیرد و سپس اجرای حکم متوقف شود. بر اساس این تبصره، در صورتی که مجازات تعیین شده در حکم یکی از سه نوع مذکور باشد، بلافاصله پس از درخواست، اجرای حکم باید متوقف گردد و نیازی به انتظار برای پذیرش درخواست از سوی دیوان نیست.
- مجازات سلب حیات میتواند به معنای مجازاتی باشد که به زندگی شخص خاتمه میدهد، مانند حکم اعدام.
- مجازات بدنی ( مثل شلاق )
- یا قلع و قمع بنا ( از بین بردن بنا )
این تبصره تا زمانی که رای وحدت رویه شماره ۷۴۲ تصویب نشده بود، قابلیت اجرایی داشت، اما پس از تصویب این رای، رای وحدت رویه ۷۴۲ به جای تبصره ماده ۴۷۸ قرار گرفت. این رای بیان میکند که در سه نوع مجازات (مجازات سلب حیات، مجازات جسمی یا تخریب بنا) ابتدا دیوان عالی کشور باید درخواست اعاده دادرسی را مورد بررسی قرار دهد و تنها در صورتی که این درخواست مورد قبول قرار گیرد، اجرای حکم متوقف خواهد شد. بنابراین، با جایگزینی این رای وحدت رویه به جای تبصره، در تمام انواع مجازاتها برای توقف اجرای حکم، ابتدا باید درخواست اعاده دادرسی مورد پذیرش قرار گیرد.
مطالب مرتبط: اعاده دادرسی کیفری چیست؟
توقف اجرای حکم در اعاده دادرسی حقوقی
در چنین خواستهای، نخستین قدم این است که در دیوان عالی کشور مورد تأیید قرار گیرد و حکم قبولی صادر گردد. به این ترتیب، ارائه این درخواست تأثیری در توقف اجرای حکم حقوقی ندارد مگر اینکه حکم قبولی صادر شود. در صورت صدور حکم قبولی، مراحل زیر دنبال خواهد شد:
- اگر درخواستی که مطرح شده، شامل حکمی غیرمالی باشد، مانند اثبات زوجیت، پس از صدور قرار پذیرش درخواست، اجرای حکم بهطور خودکار متوقف خواهد شد.
- اگر درخواست شده به صدور حکمی مالی، مانند دستور پرداخت مبلغی از یک سند مربوط باشد، پس از صدور قرار پذیرش درخواست، دو وضعیت مختلف ممکن است ایجاد شود:
-
- سناریوی اول) در صورتی که امکان دریافت تضمین و جبران خسارت احتمالی از طرف محکوم له (شخصی که حکم به نفع او صادر شده است) وجود داشته باشد، حکم به اجرا درمیآید. علت گرفتن تضمین از محکوم له این است که با وجود صدور حکم به نفع او، پذیرش درخواست قطعی بودن حکم به نوعی اعتبار آن را زیر سوال میبرد. بنابراین، اگر محکوم له تضمین ارائه دهد، حکم اجرا خواهد شد. این تضمینی که توسط محکوم له پرداخت میشود، اطمینان حاصل میکند که در صورت تغییر وضعیت بعد از درخواست حکم و جابجایی نتایج دعوا (از برنده به بازنده و بالعکس)، خسارتهایی که به واسطه اجرای حکم به وجود آمده است، از محل همین تضمین جبران خواهد شد.
- گزینه دوم) در صورتی که نتوان تضمین و جبران خسارت را فراهم کرد یا محکوم له قادر به پرداخت تأمین تعیینشده توسط دادگاه که در گزینه اول به آن اشاره شد نباشد، اجرای حکم متوقف خواهد شد.
درخواست اعاده دادرسی بعد از اجرای حکم
اگر حکمی پیشتر به مرحله اجرا درآمده باشد و پس از آن درخواستی مطرح گردد، صرفاً این درخواست نمیتواند اثرات اجرای حکم را به حالت اولیه خود بازگرداند. به عنوان مثال، اگر حکمی مبنی بر پرداخت مبلغی اجرا شده باشد و سپس درخواستی ارائه شود، این درخواست به هیچ عنوان موجب بازپسگیری وجه پرداخت شده نخواهد شد. تنها در صورتی که پس از بررسی، حکم اولیه ابطال شود و حکمی جدید که قطعی است صادر گردد، امکان بازگشت وجه وجود خواهد داشت.
وکیل اعاده دادرسی
این درخواست یکی از بهترین روشها برای ابراز نارضایتی نسبت به یک حکم است که بر پایه نکات ظریف حقوقی بنا شده و باید به طور صحیح به مقام قضایی تقدیم شود، در غیر این صورت ممکن است رد شود. به همین خاطر، مشاوره با یک وکیل میتواند شما را از مشکلات فراوانی رهایی بخشد و از گیجی در میان جزئیات حقوقی جلوگیری کند.
مطالب مرتبط: مفهوم اعاده دادرسی حقوقی